Generalną zasadą związaną z rozpoznaniem sprawy przez Sąd, jest zasada jawności postępowania, wyrażona w art. 45 Konstytucji. W Kodeksie Postępowania Cywilnego (dalej „k.p.c.”) funkcjonuje jednak przepis, który stanowi wyjątek od tej zasady. Jest to art. 1481 k.p.c., który ma następujące brzmienie:
„§ 1. Sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne.
§ 2. (uchylony)
§ 3. Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli strona w pierwszym piśmie procesowym złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, chyba że pozwany uznał powództwo.”
Decyzję odnośnie rozpoznania sprawy na posiedzeniu niejawnym, zamiast na rozprawie, podejmuje Sąd. Taka sytuacja może mieć miejsce w przypadku gdy Pozwany uznał powództwo (co czasami się zdarza) lub gdy Sąd uzna, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Przesłanką pominięcia rozprawy jest umożliwienie stronom zapoznania się z całym materiałem zgromadzonym w sprawie oraz poznanie stanowiska obydwu stron postępowania. Sąd może zatem po wniesieniu przez Pozwanego sprzeciwu od nakazu zapłaty uznać, że rozpoznanie sprawy w trybie art. 1481 k.p.c. jest możliwe. Sąd musi jednak być przekonany, iż przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Zatem stan faktyczny rozpoznawanej sprawy powinien być wyjaśniony, znany stronom a z treści przedstawionych stanowisk powinno wynikać, że sprawa na obecnym etapie nadaje się do merytorycznego rozstrzygnięcia.
Sąd nie może rozpoznać sprawy na posiedzeniu niejawnym, jeżeli strona w pierwszym piśmie procesowym wnosiła o przeprowadzenie rozprawy. Wyznaczenie rozprawy nie będzie jednak obowiązkowe pomimo zgłoszenia wniosku o przeprowadzenie rozprawy, jeżeli Pozwany uznał powództwo. Przyjmuje się, iż Zawarcie przy tym w treści pozwu (odpowiedzi na pozew) osobowych wniosków dowodowych, których przeprowadzenie może nastąpić wyłącznie na rozprawie, należy odczytywać jako wniosek o przeprowadzenie rozprawy w rozumieniu art. 1481 § 3 k.p.c. (wyr. SN z 17.5.2021 r., II DPUA 1/21, Legalis).
Instytucja przewidziana we wskazanym powyżej przepisie daje Sądowi możliwość szybszego rozpoznania sprawy. Czasami zdarza się, iż sprawa opiera się wyłącznie na dowodach z dokumentów i żadna ze stron nie wnosiła o przesłuchanie świadków lub stron postępowania. Wtedy Sąd może wydać wyrok na posiedzeniu niejawnym. Ważne wspomnienia jest to, iż wyrok wydany w takim trybie nie jest wyrokiem zaocznym, lecz zwykłym wyrokiem od którego będzie przysługiwała apelacja. Sąd doręcza stronom wyrok z urzędu. Od dnia doręczenia sentencji wyroku biegnie dla stron tygodniowy termin do złożenia wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem.
Powyższe rozwiązanie należy oceniać pozytywnie. W szeregu spraw, które prowadzi Kancelaria Sądy korzystały z rozwiązania przewidzianego w art. 1481 k.p.c.. W szczególności zastosowanie tego przepisu będzie możliwe w sytuacji gdy strona Pozwana składa sprzeciw jedynie dla przedłużenia postępowania. W takim wypadku treść sprzeciwu nie zawiera zazwyczaj żadnej merytorycznej treści związanej z powództwem.
Źródło:
Kodeks Postępowania Cywilnego z dnia 17 listopada 1964 r. (Dz.U. Nr 43, poz. 296)
Stan prawny: 6.03.2023 roku
