Dłużnikiem może być zarówno osoba fizyczna jak i osoba prawna. Dłużnikiem może być także spółka cywilna. Sytuacja związana z odzyskaniem zadłużenia zaciągniętego przez spółkę cywilną jest jednak specyficzna. W przypadku zaciągnięcia zobowiązania przez osobę fizyczną albo osobę prawną roszczenie kierować należy do konkretnej osoby (fizycznej albo prawnej). Jeżeli dłużnikiem jest spółka cywilna nie pozywamy spółki cywilnej a jej wspólników. Spółka cywilna nie posiada bowiem osobowości prawnej. Nie jest ona podmiotem praw i obowiązków, jak ma to miejsce przy spółkach prawa handlowego.

 

Odpowiedzialność wspólników spółki cywilnej

 

Zasady funkcjonowania spółki cywilnej określają przepisy Kodeksu Cywilnego (dalej kc) w art. 860-875. Art. 864 kc stanowi, iż „Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiedzialni są solidarnie.”

Przepis ten ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Odpowiedzialność solidarna wspólników polega na tym, iż Wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych; aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani. Jest to tak zwana solidarność dłużników, którą ustawodawca uregulował w art. 366 kc.

Mając na uwadze powyższe zasadne i najbardziej racjonalne dla wierzyciela jest pozwanie wszystkich wspólników spółki cywilnej.

W tym jednak momencie powstanie pytania, czy na pewno można pozwać wszystkich wspólników? W szczególności w kontekście zmian w składzie spółki cywilnej, które mogą przecież mieć miejsce.

Przyjmuje się, iż odpowiedzialność solidarna wspólników spółki cywilnej dotyczy jedynie tych wspólników, którzy w chwili jej powstania byli wspólnikami (zob. wyr. SN z 24.8.1967 r., II CR 187/67, OSN 1968, Nr 5, poz. 89; por. też wyr. SN z 24.9.2008 r., II CNP 49/08). Oznacza to, że odpowiedzialność byłego wspólnika nie ustaje przez wystąpienie ze spółki. W przeciwnym razie wspólnicy mogliby z łatwością uniknąć odpowiedzialności za powstałe zobowiązania.

Solidarnej odpowiedzialności wspólników spółki cywilnej za długi spółki (art. 864 KC), wynikające ze zobowiązań powstałych w czasie istnienia spółki, nie uchyla także fakt jej rozwiązania (wyr. SA w Katowicach z 17.11.1995 r., I ACr 583/95, OSP 1996, Nr 10, poz. 183).

W sytuacji, w której wspólnicy spółki zawarliby między sobą umowę w zakresie przejęcia lub zwolnienia z odpowiedzialności majątkowej za powstałe zobowiązania spółki, odpowiedzialność ich nie zostaje ograniczona w stosunku do wierzyciela, a wywiera jedynie skutki prawne między byłymi wspólnikami (np. w zakresie regresu).

O ile w sytuacji wystąpienia wspólnika ze spółki, ugruntowany jest pogląd, iż wspólnik taki odpowiada za zobowiązania spółki cywilnej powstałe w trakcie jego uczestnictwa w spółce, o tyle sytuacja komplikuje się w momencie przystąpienia nowego wspólnika do spółki cywilnej.

W takiej sytuacji powstaje pytanie czy nowy wspólnik będzie odpowiadał za istniejące już zobowiązania. W tej kwestii istnieją spory zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie sądowym. Wydaje się jednak, iż przeważający jest pogląd, że wspólnik przystępujący do spółki cywilnej nie odpowiada majątkiem osobistym za zobowiązania powstałe przed tą datą. Uzasadnieniem takiego stanowisko jest między innymi fakt, iż wspólnik przystępujący nie miał żadnego wpływu na powstanie zobowiązań z okresu, w którym wspólnikiem jeszcze nie był.

Przeciwnicy takiego stanowiska twierdzący, iż wspólnik przystępujący odpowiada za istniejące już zobowiązania spółki, wskazują na to, iż art. 864 kc stanowi, iż „Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiedzialni są solidarnie.”, a nie tylko za zobowiązania spółki cywilnej powstałe w okresie uczestnictwa wspólnika w spółce. Ponadto, stanowisko przemawiające za odpowiedzialnością wspólnika przystępującego do spółki cywilnej znajduje także podstawę w tym, iż osoba przystępująca ma możliwość zbadania i poznania stanu finansowego spółki. Zatem jej odpowiedzialność za zobowiązania powstałe przed przystąpieniem, nie powinna korzystać z ochrony.

 

Podsumowanie

 

Z uwagi na powyższe rozważania, kierując powództwo przeciwko wspólnikom spółki cywilnej, należy zachować ostrożność i dobrze przemyśleć treść żądania pozwu o zapłatę. W szczególności w sytuacji gdy w spółce cywilnej następowały zmiany w składzie wspólników, a dodatkowo zmiany te były przeprowadzane w czasie zbliżonym do powstania zobowiązania. Sformułowanie pozwu przeciwko właściwym wspólnikom spółki cywilnej, pozwoli nie tylko zwiększy szanse prowadzenia późniejszej egzekucji ale także pozwoli ograniczyć ewentualne koszty postępowania sądowego wiążące się z wnoszeniem odrębnego powództwa przeciwko kolejnemu wspólnikowi spółki cywilnej, który nie został objęty żądaniem pozwu.

 

 

 

 

Źródło:

Kodeks Cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 roku (Dz. U. 16, poz. 93, z późń. zm.)

Stan prawny: 16.01.2018 roku